1 mei staat bij ons vooral voor een dag congé! Waarom? Euh, dat is de dag van de arbeid, zeker. En op de dag van de arbeid mogen we niet werken! (standaardgrapje voor 1 mei).
Maar 1 mei is zoveel meer. Deze morgen kreeg ik via facebook van heel wat mensen die ik ken uit Frankrijk een foto van een muguetje toegestuurd. Het muguetje of het meiklokje krijg je als iemand je veel geluk wenst. Ook roosjes zijn aan de orde van de dag, de rode roos van het socialisme.
1 mei is een dag die bol staat van de gebruiken, feestelijkheden en festiviteiten die soms heel ver teruggaan in de tijd. 1 mei werd traditioneel gezien als de eerste dag van de zomer, de vreselijke, lange winter was voorbij, alles zou weer groeien en bloeien en dat moest gevierd worden. Het werd het feest van de zomer, het feest van de vruchtbaarheid, het feest van de vrolijkheid, ...
BELTANE - een keltisch feest.
Heel wat van de 1 mei-feesten gaan terug op het feest van Beltane dat uit de Keltische traditie stamt. Het feest bestaat in duizend en één vormen (afhankelijk van de regio), maar heeft altijd te maken met macho-gedoe van jonge mannen, vrolijk hups-dansende meiskens en uiteraard alles wat die twee samen kunnen doen. Meestal vonden die feesten plaats rond een boom (de mei-boom), merily round the may-tree... In Wales wordt het feest ook vandaag nog Calan-mai genoemd. Ik bedenk hierbij dat "calan" nauw verwant lijkt aan ons woordje Kalle (wat oorspronkelijk bruidje betekende) en mei ligt wel heel dicht bij maid-meid-meisje, benieuwd of er etymologisch een verband is.
- Beltane betekent - het vuur van Bel. Heel wat van de festiviteiten vonden plaats in de nacht voor de eerste mei rond vreugdevuren en meibomen. Deze nacht wordt traditioneel de Walpurgisnacht genoemd, naar de heilige Walpurga die als vroeg christelijk symbool de taken van de Germaanse vruchtbaarheidsgodin Freya had overgenomen. Het verhaal van Faust (Goethe) speelt zich af tijdens Walpurgisnacht. Tijdens de Walpurgisnacht zou de grens tussen deze wereld en de andere werelden het dunst zijn. (de grens tussen onze wereld en die van de elfen of de grens tussen onze wereld en die van de doden...)
- In andere streken werden op 1 mei 'Groene Woud Huwelijken' gesloten. Onder de mei-boom zat het mooiste maagdje van de streek (de mei-koningin). Verder in het bos verzamelden de jonge mannen met hun paard. Als de zon zijn hoogste punt bereikt had, werd de start gegeven voor de paardenrace. De jongen die als eerste bij de meiboom kwam, kreeg de meimaagd cadeau. Onder de meiboom en onder luide aanmoedigingen mochten zij "het" dan doen, het groene-woud-huwelijk werd voltrokken en daarna moesten zij minstens één jaar en één dag samen blijven. Werd de meimaagd in die periode zwanger, dan werd dit kind aanzien als een godenkind.
- In Groot-Brittannië bestaat de figuur van Jack-in-the-green, de man/boom. De traditie zou stammen uit de tijd dat de Kelten bomen vereerden. Jack-in-the-green is een meestal iets oudere man, die zichzelf vermomt als boom en die voorop loopt in de may-day-optocht...
'voor alle duidelijkheid - het may-day (noodsignaal in het Engels) heeft niets te maken met een dag in mei, maar alles met het Franse "m'aidez!"
Het mag duidelijk zijn dat vooral de christengemeente niet altijd even blij was met dit 'barbaarse' feest en het werd vooral in de zestiende eeuw (tijd van godsdienst-fanatici) verboden. In Engeland is het verhaal bekend van veertien mannen die werden opgehangen wegens het deelnemen aan een May-day-celebration. We weten ook dat Hendrik VIII 400 ter dood veroordeelde meivierders gratie verleende. Cromwell en zijn puriteinen zien er vanaf de zeventiende eeuw op toe dat dit soort uitspattingen in de hand gehouden worden. Dansen rond de meiboom is niets anders dan "een heidense dwaling die wordt misbruikt om goddeloosheid en bijgeloof te verspreiden" en dient dus te worden bestreden. Toch is het feest niet verdwenen. Vooral de meiboom heeft eeuwen puriteinen overleefd.
De meiboom - een fier vruchtbaarheidssymbool.
- De meiboom werd in een bos gekapt door de jonge mannen van het dorp en geplant in het midden van het dorp, liefst tussen de kerk en de herberg. Om de boom rechtop te krijgen worden traditioneel lange touwen (linten) gebruikt die door de mannen worden vastgehouden. Zo ontstond het meiboom-dansen, waarbij mannen en vrouwen de linten vasthouden en verstrengelen tot de boom gewikkeld wordt in een weefwerk van linten.
- In andere regio's vindt het meiboom-klimmen zijn oorsprong in die lange linten, iemand moest namelijk naar boven klimmen om de linten uit de boom te halen.
- Meiboomfeesten werden vaak gehouden binnen schuttersgilden en het schieten op de staande wip zou ook daarvan een overblijfsel zijn.
Muguetjes - meiklokjes - brengers van geluk!
- Meiklokjes zijn de heerlijke bloemetjes die je in deze periode van het jaar kan vinden, maar ze zijn ook niet zomaar overal te vinden. Twee eigenschappen die ertoe bijgedragen hebben dat muguetjes lente-geluks-bloemetjes zijn geworden. Ook hier zou de oorsprong terug gaan op Keltische gebruiken.
- Op 1 mei 1561 kreeg koning Charles IX van Frankrijk een brief met daarin een meiklokje als geluksbrenger. Hij vond het idee wel sympathiek en besloot om elk jaar een paar meikloktakjes cadeau te doen aan alle dames van het hof. In navolging van de koning gaven ook andere werkgevers hun (vooral vrouwelijk) personeel op 1 mei een takje muguetjes. Vooral in de textiel-manufacturen van Frankrijk was het eeuwenlang een vast gebruik.
- Rond dezelfde tijd houdt men overal in Europa bij het begin van de lente een 'bal du Muguet". Het is een dansfeest waarop enkel de jongeren ('huwbaren') worden uitgenodigd. De meisjes kleden zich in het wit om aan te geven hoe maagdelijk zij wel zijn en de jongens steken een muguetje in hun knoopsgat, om te tonen hoe beschikbaar zij wel zijn.
Hieronder een postkaart die gestuurd werden door Franse soldaten aan het front tijdens veertien-achttien... Geluk konden ze in die dagen vast gebruiken.
De eerste mei - dag van de Arbeid - dag van de Socialisten
Op 1 mei 1886 in Chicago lanceren de Amerikaanse vakbonden een staking voor de achturen-werkdag. Dat de staking precies op 1 mei plaats vindt is geen toeval. 30 april is de uiterste datum waarop Amerikaanse bedrijven hun vorig boekjaar moeten afsluiten en 1 mei was dus de dag waarop de winstcijfers van het vorige boekjaar bekend werden gemaakt. De dag was ook moving day, de dag waarop huurcontracten afliepen en waarop nogal wat arme arbeiders uit hun huis werden gezet.
400 000 arbeiders leggen op die eerste mei 1886 heel de economie van Chicago lam. Ze dragen hierbij hun symbool, een rode driehoek. De driehoek staat voor een werkdag die uit drie delen bestaat: 8 uren werken, 8 uren slapen, 8 uren plezier.
In de dagen die volgen wordt de sfeer grimmig, op 3 mei vielen al slachtoffers bij een confrontatie tussen stakers, stakingsbrekers en politieagenten. Op 4 mei wordt door iemand in de groep van de betogers een bom gegooid naar de politie die antwoordt met geweervuur. Tientallen mensen sterven, waaronder 7 politieagenten. Vijf "anarchisten" worden later geëxecuteerd wegens het gooien van die bom. De gebeurtenis staat bekend als de Haymarket-affair. Drie jaar later roept de Internationale van Parijs (honderd jaar na de Franse revolutie) de eerste mei uit tot "Internationale Dag van de Arbeider". Ook dan is de hoofdeis van de socialistische beweging nog altijd de werkdag van 8 uren.
Bij een socialistische 1 mei optocht in het Noord-Franse industriestadje Fourmies (tussen Charleroi en Cambrai) loopt de boel uit de hand. De politie opent het vuur op de menigte, er vallen negen doden waarvan acht slachtoffers jonger dan 21 jaar en 35 gewonden. De schietpartij van Fourmies zet heel Frankrijk in rep en roer. Jean Jaures en Clemenceau komen ter plaatse. Een van de overledenen van Fourmies is Marie Blondeau, ze zou tijdens de betoging een takje met wilde rozen in haar hand gehouden hebben. Als herdenking aan dit feit wordt de rode driehoek bij de socialisten vervangen door de rode roos. Ze wordt afgebeeld zoals de vrijheid die het volk leidt van de Franse revolutie. "We hebben de Bastille afgebroken en honderd jaar later komen we terecht in situaties zoals Fourmies", zucht de arbeidende klasse. Hieronder het verhaal van Marie Blondeau in een lied in het Occitaans. "o Maria , Maria Blondeau, caminarem totei lo pirmièr de mai!"
BRONNEN
